top of page

Metoda gotowania i przyjmowania tradycyjnych chińskich ziół

Odwar jest najczęściej stosowaną postacią leku w tradycyjnej medycynie chińskiej. Prawidłowość sposobu gotowania ziół chińskich ma bezpośredni wpływ na skuteczność terapii, dlatego należy opanować prawidłową metodę przygotowania.

I. Wybór naczynia do gotowania ziół

Najlepszym naczyniem do gotowania ziół chińskich jest garnek gliniany (ang. casseroles), ponieważ ma stabilne właściwości, równomiernie się nagrzewa i nie powoduje reakcji chemicznych z aktywnymi składnikami ziół. Można również używać ceramiki, naczyń emaliowanych lub aluminiowych. Należy unikać garnków żelaznych lub miedzianych, ponieważ jony żelaza i miedzi mają niską stabilność chemiczną. Podczas gotowania w wysokiej temperaturze jony te stają się niestabilne, co może aktywować inne reakcje chemiczne, zmniejszając skuteczność odwaru lub prowadząc do powstawania szkodliwych substancji.

II. Metoda gotowania ziół chińskich

Najpierw umieścić zioła w garnku i dodać odpowiednią ilość zimnej, najlepiej przefiltrowanej wody (nie używać gorącej). Namaczać przez około 20 minut do 2 godzin, a następnie gotować. Jedna dawka ziół zazwyczaj gotowana jest dwukrotnie.

W przypadku ziół wzmacniających zaczynamy od gotowania na dużym ogniu, a po zagotowaniu zmniejszamy ogień. Zioła napotne lub aromatyczne powinny być gotowane krótko – najlepiej cały czas na dużym ogniu – i nie należy zbyt często otwierać pokrywki.

Duży ogień

Mały ogień

Pierwsze gotowanie:
Ilość wody zależy od ilości i chłonności ziół. Zwykle woda powinna sięgać 1 – 2 cm ponad poziom ziół. Jeśli zioła są objętościowo duże, należy dodać więcej wody, by je zmiękczyć przed gotowaniem. Nie wolno ich od razu zalewać wrzątkiem, gdyż może to spowodować szybkie ścięcie się białek i utrudnić wydobycie substancji czynnych. Finalna objętość wywaru powinna wynosić około 150 – 200 ml. Zioła na przeziębienie gotuje się przez 20 – 30 minut, natomiast wzmacniające – przez 40 – 50 minut.

Drugie gotowanie:
Użyć połowy lub 3/4 objętości wody z pierwszego gotowania. Gotować również do uzyskania ok. 150 – 200 ml. Oba wywary należy połączyć i podzielić zgodnie z przepisem lekarza.

III. Uwagi dotyczące gotowania ziół

  1. Jeśli zioła się przypalą, nie należy ich ponownie gotować ani spożywać – należy przygotować nową dawkę.

  2. Zioła na choroby zewnętrzne (np. przeziębienie) wystarczy gotować raz. Zioła wzmacniające można gotować dwa razy.

IV. Czas przyjmowania ziół

​​Czas przyjmowania ziół zależy od stanu chorobowego i właściwości ziół. Zioła wzmacniające zwykle należy przyjmować przed posiłkiem, inne – po posiłku. Środki nasenne przyjmować przed snem. Niezależnie od tego, czy lek jest zażywany przed, czy po posiłku, należy zachować odstęp 30 minut do 1 godziny, aby nie wpływać na skuteczność terapii.

V. Specjalne metody gotowania niektórych ziół chińskich

​​Zioła mogą być gotowane razem, ale ze względu na ich różne właściwości i zastosowanie kliniczne, czas gotowania powinien być dostosowany:

  1. Gotowanie wstępne (先煎): Zioła trudne do wygotowania, o silnym działaniu lub toksyczne (np. muszle, kości, minerały), należy gotować oddzielnie przez 30–60 minut przed dodaniem innych składników, np. Shi Jue Ming (Muszla ucha morskiego), Mu Li (Ostryga), Zhen Zhu Mu (Perła), Shi Gao (Gips), Fu Zi (Aconit).









     

  2. Dodawane na końcu (後下): Zioła zawierające lotne składniki lub aromatyczne, które łatwo ulegają ulotnieniu, dodaje się na 5–10 minut przed końcem gotowania, np. Bo He (Mięta), Huo Xiang (Pachnotka), Sha Ren (Kardamon). Rzewień (Da Huang) stosowany przy zaparciach również dodaje się na końcu. Inne typowe zioła to: Jing Jie, Zi Su Ye, Xiang Ru, Yu Xing Cao, Qing Hao, Pei Lan, Lu Gen, Jin Yin Hua.







     

  3. Gotowanie w woreczku (包煎): Proszki i drobne nasiona mogą tworzyć osad lub unosić się na powierzchni, należy je umieścić w woreczku z gazy i gotować razem z innymi ziołami. Przykłady: Qing Dai, Hua Shi, Pu Huang, Che Qian Zi, Ting Li Zi, Zi Su Zi, Xuan Fu Hua, Chi Shi Zhi, Hai Jin Sha, Mang Xiao, Huo Die.








     

  4. Przyjmowanie w formie proszku (沖服): Proszki, ekstrakty, pigułki lub cenne składniki (San Qi, Tian Ma, Niu Huang, Zhen Zhu Mo, sok z imbiru) nie powinny być gotowane. Należy je rozpuścić w ciepłym wywarze tuż przed spożyciem.








     

  5. Rozpuszczanie (烊化): Składniki żelowe łatwo rozpuszczalne (np. E Jiao, Gui Ban Jiao, Lu Jiao Jiao) należy rozpuścić w gorącym wywarze po ugotowaniu.








     

  6. Obieranie (剝開): Skórka czerwonych daktyli jest twarda – przed gotowaniem należy je rozciąć, by ułatwić wydobycie substancji czynnych.







     

  7. Kruszenie (壓碎): Składniki takie jak pestki brzoskwini, kardamon, kadzidło itp. są zazwyczaj rozdrabniane, miażdżone lub ugniatane przed wywarem.










     

  8. Oddzielne gotowanie (另煎): Drogocenne zioła (np. Żeń-szeń, Kordyceps, Konik morski) powinny być gotowane lub duszone osobno, a uzyskany wywar dodany do głównego.











     

  9. Parowanie wywarem (焗服): Zioła silnie lotne (np. Cynamon Chiński, Kalan) najlepiej spożywać po krótkim „parzeniu” w gotowym wywarze przez 3–5 minut.








    Specjalista Tradycyjnej Medycyny Chińskiej może zaznaczyć odpowiednią metodę przygotowania w recepturze. W razie wątpliwości należy ściśle przestrzegać jego zaleceń.

Kalcynowana ostryga

Tynk

Tojad czarny

Amomum villosum

Agastache rugosa

Mentha haplocalyx

Talcum

Zarodniki paproci Lygodium

Nasiona drzewa Oroxylum

Panax notoginseng

Sok z imbiru

Gastrodia elata

Żelatyna ze skóry osła

(E Jiao, 阿膠)

Żelatyna z pancerza żółwia (Guiban Jiao, 龜板膠)

Colla Cornus Cervi

Daktyle czerwone

Pestki brzoskwini

Owoc amomu wonnego

Żywica olibanum

Żeń-szeń

Kordyceps

Konik morski

Cynamon Chiński

Kalan

VI. Przyjmowanie i przechowywanie ziół chińskich

  1. Zazwyczaj przyjmuje się jedną dawkę dziennie lub dwa razy dziennie, rano i wieczorem lub raz po każdym posiłku, łącznie trzy razy. W przypadku poważnych schorzeń, takich jak ostra choroba z wysoką gorączką, można przyjmować dwie lub więcej dawek dziennie. W przypadku innych schorzeń dawkę można zwiększyć lub zmniejszyć w zależności od stanu i zaleceń specjalisty tradycyjnej medycyny chińskiej.

  2. Wywar należy przyjmować godzinę po posiłku, na ciepło.

  3. Zioła wzmacniające przyjmować przed jedzeniem.

  4. Zioła drażniące żołądek – po posiłku.

  5. Środki przeczyszczające i odrobaczające – na pusty żołądek.

  6. Środki uspokajające – przed snem.

  7. Osoby mające nudności powinny pić w małych ilościach, ale częściej.

  8. W szczególnych przypadkach należy stosować się do zaleceń specjalisty tradycyjnej medycyny chińskiej.

  9. W przypadku jednoczesnego stosowania leków zachodnich i chińskich należy zachować przynajmniej godzinny odstęp między nimi.

  10. Podczas kuracji należy unikać zimnych i tłustych potraw, które mogą wpływać na wchłanianie leku.

  11. Niegotowane zioła przechowywać w chłodnym, suchym miejscu, by uniknąć pleśni, owadów i zepsucia.

  12. Niewypity wywar należy przechowywać w lodówce i przed kolejnym spożyciem podgrzać. Zwykle należy go spożyć w ciągu 1 dnia, wyjątkowo do 3 dni. Jeśli jednak wystąpią pęcherzyki, kwaśny zapach, zmiana koloru lub rozwarstwienie – nie należy go pić.

  13. W razie jakichkolwiek wątpliwości należy skonsultować się ze specjalistą tradycyjnej medycyny chińskiej, farmaceutą lub personelem medycznym.

bottom of page