Esencją, Qi, Krwią, Płynami Ustrojowymi i Duchem
精 氣 血 津液 神
Esencja - Jing (精)
I. Podstawowa koncepcja esencji ludzkiego ciała
Esencja w medycynie chińskiej dzieli się na znaczenie szerokie i wąskie.
-
Esencja w szerokim znaczeniu: odnosi się ogólnie do wszystkich subtelnych substancji, takich jak qi, krew, płyny ustrojowe itp.
-
Esencja w wąskim znaczeniu: odnosi się wyłącznie do esencji reprodukcyjnej.
Esencja jest podstawową substancją aktywności życiowej ludzkiego ciała, przechowywaną w narządach wewnętrznych, ciele i otworach ciała, a także krąży w nich. Teoria esencji w medycynie chińskiej, pod wpływem starożytnej „teorii qi esencji”, odnosi się konkretnie do subtelnych substancji związanych z życiem i aktywnością reprodukcyjną człowieka.
II. Powstawanie, przechowywanie i uwalnianie esencji
1. Powstawanie esencji
- Esencji wrodzonej（先天之精）: otrzymanej od rodziców, będącej podstawą życia, tworzącej zarodek człowieka i umożliwiającej reprodukcję potomstwa.
- Esencji nabytej（後天之精）: wytwarzanej po urodzeniu z pożywienia („esencji wody i ziaren”) oraz czystego qi z natury, transportowanej przez narządy takie jak śledziona i płuca do całego ciała.
Esencja wrodzona i nabyta wzajemnie się uzupełniają, wspólnie podtrzymując aktywność życiową organizmu. Niedobór esencji może prowadzić do opóźnień w rozwoju, przedwczesnego starzenia, obniżenia funkcji reprodukcyjnych itp.
2. Przechowywanie i uwalnianie esencji
(1). Przechowywanie esencji
- Esencja wrodzona jest głównie przechowywana w nerkach.
- Esencja nabyta jest transportowana przez śledzionę i płuca do różnych narządów wewnętrznych, a część z niej wraca do nerek, aby odżywić esencję wrodzoną.
- Funkcja nerek polegająca na „zamykaniu i przechowywaniu” pozwala na ochronę esencji przed niekontrolowanym wyciekiem. Osłabienie nerek może prowadzić do takich objawów jak spermatorrhea czy mimowolny wyciek nasienia.
(2). Uwalnianie esencji
- Rozprowadzana do narządów wewnętrznych: odżywczo wspiera narządy i reguluje ich funkcje.
- Uwalnianie reprodukcyjne: generuje esencję reprodukcyjną, służącą celom prokreacji.
Esencja nerek przekształca się w pierwotne qi, które jest rozprowadzane przez trzy ogrzewacze (sanjiao) w całym ciele, napędzając aktywność narządów wewnętrznych. Esencja nabyta przekształca się również w esencję narządów wewnętrznych, stając się materialną podstawą aktywności fizjologicznych. Odpowiednia produkcja esencji reprodukcyjnej jest regulowana wspólnie przez qi nerek, wątroby i śledziony.
III. Funkcje esencji ludzkiego ciała
1. Prokreacja
Esencja wrodzona, odżywiana przez esencję nabytą, generuje esencję reprodukcyjną, używaną do dziedziczenia i prokreacji. Esencja jest podstawą życia.
2. Wzrost i rozwój
Esencja jest materialną podstawą wzrostu i rozwoju. Rozkwit lub niedobór esencji nerek wpływa na etapy życia: narodziny, wzrost, dojrzałość, starość i śmierć.
3. Odżywianie
Esencja odżywia narządy wewnętrzne, ciało i otwory ciała. Niedobór esencji prowadzi do osłabienia funkcji narządów, opóźnień w rozwoju, przedwczesnego starzenia, obniżenia funkcji reprodukcyjnych, niedożywienia itp.
4. Przekształcanie w qi i krew
- Esencja przekształca się w qi: esencja wrodzona generuje pierwotne qi, a esencja wody i ziaren wytwarza qi odżywcze i obronne.
- Esencja przekształca się w krew: esencja wątroby przekształca się w krew, esencja nerek wytwarza szpik, a szpik przekształca się w krew. Gdy esencja jest obfita, krew jest pełna; niedobór esencji prowadzi do niedoboru krwi.
5. Przekształcanie w ducha (神shen)
Esencja jest materialną podstawą ducha. Esencja może przekształcać się w ducha, a duch reguluje powstawanie i uwalnianie esencji. Gdy esencja jest pełna, duch jest kompletny; niedobór esencji prowadzi do zmęczenia ducha, a utrata esencji powoduje rozproszenie ducha.
6. Odporność na patogeny
Esencja chroni organizm, przeciwdziałając zewnętrznym patogenom. Obfitość esencji oznacza silne qi prawidłowe i wysoką odporność na choroby; niedobór esencji sprawia, że organizm jest podatny na inwazję patogenów.
Qi（氣）
I. Podstawowa koncepcja qi ludzkiego ciała
Qi to niezwykle subtelna, nieustannie poruszająca się substancja życiowa w ludzkim ciele, będąca podstawowym elementem podtrzymującym aktywność życiową. Ruch qi napędza życie: gdy qi się gromadzi, następuje życie; gdy qi się rozprasza, następuje śmierć.
Qi w medycynie chińskiej odnosi się głównie do substancji i funkcji związanych z aktywnością życiową człowieka, różniąc się od „qi” w starożytnej filozofii. Ponadto „qi” ma różne znaczenia, takie jak sześć qi, qi patogenne, qi leków itp.
II. Powstawanie qi ludzkiego ciała
1、Qi ludzkiego ciała pochodzi z:
- Qi wrodzonego(先天之氣): pochodzącego od rodziców, będącego pierwotną siłą napędową aktywności życiowej.
- Qi nabytego(後天之氣): pochodzącego z esencji wody i ziaren przekształcanej z pożywienia oraz czystego qi z natury, generowanego dzięki współdziałaniu narządów takich jak śledziona i płuca.
2、Powiązane narządy:
- Nerki: przechowują esencję, są korzeniem powstawania qi, generują pierwotne qi.
- Śledziona i Żołądek: odpowiadają za transformację i transport, są źródłem powstawania qi, generują esencję wody i ziaren.
- Płuca: zarządzają qi, generują qi zong, kontrolują oddychanie i regulują wymianę gazową.
Qi wrodzone i nabyte są od siebie zależne; harmonia narządów wewnętrznych zapewnia obfitość qi, a ich dysharmonia prowadzi do niedoboru qi.
III. Ruch i zmiany Qi
1. Mechanizm Qi (氣機 Qiji)
Mechanizm qi odnosi się do ruchu qi w postaci wznoszenia, opadania, wychodzenia i wchodzenia, będącego podstawową manifestacją aktywności życiowej.
- Wznoszenie: qi porusza się z dołu do góry.
- Opadanie: qi porusza się z góry na dół.
- Wychodzenie: qi porusza się z wnętrza na zewnątrz.
- Wchodzenie: qi porusza się z zewnątrz do wnętrza.
Harmonijny mechanizm qi jest oznaką zdrowia; zaburzenia mechanizmu qi mogą prowadzić do stagnacji qi, odwrócenia qi, zapadania qi, wyczerpania qi lub zablokowania qi.
2 Transformacja qi (氣化 Qihua)
Transformacja qi odnosi się do różnych zmian wynikających z ruchu qi, głównie manifestujących się w powstawaniu i przekształcaniu esencji, qi, krwi i płynów ustrojowych. Transformacja qi to proces metabolizmu substancji życiowych, takich jak przekształcanie esencji w qi, qi w krew, wzajemne przekształcanie krwi i płynów, wydalanie potu i moczu itp.
IV. Funkcje qi ludzkiego ciała
Qi pełni następujące główne funkcje fizjologiczne:
1. Funkcja napędzająca
Napędza wzrost, rozwój, funkcje reprodukcyjne, wspiera aktywność narządów wewnętrznych i meridianów, promuje powstawanie i ruch esencji, krwi oraz płynów ustrojowych, a także stymuluje aktywność mentalną.
2. Funkcja ogrzewająca
Utrzymuje temperaturę ciała, ogrzewa narządy wewnętrzne, meridiany, ciało i otwory ciała, wspiera prawidłowy ruch esencji, krwi i płynów ustrojowych.
3. Funkcja obronna
Chroni przed inwazją zewnętrznych patogenów. Gdy prawidłowe qi jest obfite, patogeny mają trudności z inwazją; gdy qi jest osłabione, organizm jest podatny na choroby.
4. Funkcja stabilizująca
Zapobiega niekontrolowanej utracie płynów ustrojowych, takich jak krew, pot, mocz czy nasienie. Funkcja stabilizująca współpracuje z funkcją napędzającą.
5. Funkcja pośrednicząca
Qi działa jako medium przekazywania informacji, łącząc narządy wewnętrzne, ciało i otwory ciała, regulując aktywność fizjologiczną. Na przykład działanie akupunktury opiera się na przekazywaniu sygnałów przez qi.
V. Klasyfikacja qi ludzkiego ciała
Qi ludzkiego ciała jest klasyfikowane według źródła, dystrybucji i funkcji:
1. Pierwotne qi (元氣 Yuanqi)
- Powstawanie: generowane z wrodzonej esencji nerek, zakorzenione w Bramie Życia (mingmen), uzupełniane przez esencję nabytą.
- Funkcja: napędza wzrost i rozwój, reguluje aktywność narządów wewnętrznych i meridianów, jest korzeniem yin i yang całego ciała.
2. Qi zong（宗氣 Zongqi）
- Powstawanie: generowane przez połączenie esencji wody i ziaren ze śledziony i żołądka oraz czystego qi wdychanego przez płuca, gromadzone w klatce piersiowej.
- Funkcja: zarządza oddychaniem, napędza ruch serca i naczyń, wspiera pierwotne qi.
3. Qi odżywcze (營氣yingqi)
- Powstawanie: generowane z najczystszej części esencji wody i ziaren przekształcanej przez śledzionę i żołądek.
- Funkcja: przekształca się w krew, odżywia całe ciało, krąży w naczyniach, blisko związane z krwią.
4. Qi obronne (衛氣weiqi)
- Powstawanie: generowane z dynamicznej części esencji wody i ziaren.
- Funkcja: chroni powierzchnię ciała, przeciwdziała zewnętrznym patogenom, ogrzewa skórę, reguluje otwieranie i zamykanie porów, związane ze snem.
5. Qi narządów wewnętrznych（臟腑之氣 Zangfu Zhi Qi）
Qi jest rozprowadzane do narządów wewnętrznych, napędzając ich funkcje fizjologiczne, takie jak qi serca, płuc, śledziony, wątroby czy nerek.
6. Qi meridianów（經絡之氣 Jingluo Zhi Qi）
Qi krąży w meridianach, napędzając ich funkcje fizjologiczne, koordynując ruch qi meridianów i naczyń bocznych.
Krew（血）
I. Podstawowa koncepcja krwi
Krew w medycynie chińskiej to czerwona ciecz krążąca w naczyniach, odżywcza i nawilżająca całe ciało, która musi prawidłowo krążyć w naczyniach, aby spełniać swoje funkcje. Zastój krwi prowadzi do zastoju krwi (staza), a jej wyciek poza naczynia nazywany jest „krwią oddzieloną od naczyń”.
II. Powstawanie krwi
Powstawanie krwi zależy od esencji wody i ziaren oraz esencji nerek, przy współdziałaniu narządów takich jak śledziona, żołądek, serce, płuca, wątroba i nerki.
1 Materialna podstawa:
esencja wody i ziaren (qi odżywcze, płyny ustrojowe) stanowi główny składnik krwi; esencja nerek generuje szpik, a szpik przekształca się w krew, współpracując z wątrobą w generowaniu krwi.
2 Powiązane narządy:
- Śledziona i żołądek są źródłem powstawania krwi; silna funkcja transportująca śledziony zapewnia obfitość krwi.
- Wątroba i nerki są wzajemnie fundamentalne; esencja nerek przekształca się w krew wątroby, wspierając powstawanie krwi.
- Serce zarządza naczyniami krwionośnymi, jest miejscem przekształcania w czerwień; płuca regulują mechanizm qi, umożliwiając esencji wody i ziaren napływanie do naczyń płucnych i przekształcanie w krew.
III. Krążenie krwi
Krew krąży w naczyniach, a jej ruch zależy od napędzającej, ogrzewającej i stabilizującej funkcji qi oraz drożności naczyń.
1. Czynniki wpływające:
qi napędza ruch krwi, ogrzewa ją, aby mogła płynąć, i stabilizuje, aby nie wylewała się poza naczynia. Flegma, mróz, gorąco lub patogeny mogą zakłócać krążenie krwi, prowadząc do zastoju lub krwawienia.
2. Powiązane narządy:
- Serce zarządza naczyniami krwionośnymi, będąc główną siłą napędową krążenia krwi.
- Płuca zarządzają qi, wspierając serce w ruchu krwi.
- Wątroba zarządza rozprowadzaniem, regulując ilość i przepływ krwi.
- Śledziona zarządza kontrolą krwi, zapobiegając jej wylewaniu się poza naczynia.
Harmonia serca, płuc, wątroby i śledziony utrzymuje prawidłowe krążenie krwi; dysharmonia może prowadzić do zastoju krwi lub krwawienia.
IV. Funkcje krwi
Krew pełni dwie główne funkcje: odżywczą i przekształcającą w ducha.
- Odżywianie: odżywia całe ciało; obfita krew zapewnia rumianą cerę i nawilżoną skórę; niedobór krwi prowadzi do bladości, chudości, suchości, drętwienia itp.
- Przekształcanie w ducha: stanowi materialną podstawę aktywności mentalnej; obfita krew zapewnia jasność umysłu, niedobór krwi prowadzi do zmęczenia ducha, bezsenności, drażliwości, a nawet śpiączki.
Podsumowując, krew odgrywa kluczową rolę w fizjologii, aktywności mentalnej, mechanizmie qi i funkcjonowaniu narządów wewnętrznych, będąc jedną z podstawowych substancji podtrzymujących życie.
Płyny ustrojowe (津液 Jin Ye)
I. Podstawowa koncepcja płynów ustrojowych
Płyny ustrojowe to ogólne określenie wszystkich prawidłowych cieczy w ludzkim ciele, w tym cieczy w narządach wewnętrznych, ciele i otworach ciała oraz wydzielin.
- Jin（精）: klarowne, bardzo płynne, rozprowadzane na powierzchni ciała i w otworach, głównie nawilżające.
- Ye（液）: gęste, mniej płynne, wlewane do narządów wewnętrznych i stawów, głównie odżywcze.
Oba pochodzą z esencji wody i ziaren, są generowane przez śledzionę i żołądek, mogą się wzajemnie przekształcać i są klinicznie określane jako „płyny ustrojowe”.
II. Powstawanie, rozprowadzanie i wydalanie płynów ustrojowych
Powstawanie, rozprowadzanie i wydalanie płynów ustrojowych wymaga współdziałania wielu narządów wewnętrznych.
1. Powstawanie płynów ustrojowych
Pożywienie (woda i ziarna) jest wchłaniane przez żołądek, jelito cienkie i grube, a następnie przekształcane przez śledzionę w esencję, która generuje płyny ustrojowe. Zdrowa śledziona i prawidłowa funkcja żołądka i jelit zapewniają obfite powstawanie płynów ustrojowych; osłabienie śledziony prowadzi do niedoboru płynów ustrojowych.
2. Rozprowadzanie płynów ustrojowych
Rozprowadzanie płynów ustrojowych obejmuje śledzionę, płuca, nerki, wątrobę i trzy ogrzewacze:
- Śledziona: rozprowadza esencję, nawadniając wszystkie części ciała, transportując w górę do płuc.
- Płuca: źródło wody, rozprowadzają płyny do górnych części ciała i na powierzchnię, a także kierują je w dół.
- Nerki: zarządzają wodą; qi nerek odparowuje klarowne płyny do płuc, a mętne do pęcherza moczowego.
- Wątroba: zarządza rozprowadzaniem, wspiera transport płynów poprzez regulację qi.
- Trzy ogrzewacze（三焦Sanjiao）: zapewniają drożność dróg wodnych, umożliwiając bezproblemowe
Dysfunkcja narządów wewnętrznych może prowadzić do zaburzeń w rozprowadzaniu płynów, powodując flegmę, obrzęki itp.
3. Wydalanie płynów ustrojowych
Główne drogi wydalania to mocz i pot, a także częściowo oddech i kał:
- Mocz: generowany przez transformację qi nerek, przechowywany w pęcherzu i wydalany; funkcja nerek jest kluczowa.
- Pot: qi płuc transportuje płyny ustrojowe na powierzchnię ciała, gdzie są wydalane jako pot.
- Kał: jelito grube wydala resztki, zabierając część płynów ustrojowych.
- Oddech: również usuwa niewielką ilość płynów ustrojowych.
Dysfunkcja nerek, płuc lub śledziony może prowadzić do zaburzeń w wydalaniu płynów, takich jak zatrzymanie moczu, nocne poty lub wyczerpanie płynów.
III. Funkcje płynów ustrojowych
Płyny ustrojowe pełnią dwie główne funkcje fizjologiczne:
1. Nawilżanie i odżywianie
Jin nawilża skórę i otwory ciała, ye odżywia narządy wewnętrzne i morze szpiku. Obfite płyny ustrojowe zapewniają nawilżoną skórę i elastyczne stawy; niedobór płynów prowadzi do suchości skóry, zablokowania otworów, sztywności stawów itp.
2. Odżywianie naczyń krwionośnych
Płyny ustrojowe przenikają do naczyń krwionośnych, przekształcają się w krew i nawilżają naczynia, utrzymując ich drożność. Płyny i krew mają wspólne źródło i mogą się wzajemnie przekształcać; utrata płynów może prowadzić do niedoboru krwi.
Duch (神 Shen)
I. Podstawowa koncepcja ducha ludzkiego ciała
Duch w medycynie chińskiej odnosi się do nadrzędnej siły aktywności życiowej i ogólnego przejawu aktywności mentalnej, obejmując aspekty fizjologiczne, psychologiczne i świadomości.
- Duch w szerokim znaczeniu: odnosi się do ogólnego przejawu aktywności życiowej, takich jak wygląd, mowa, zachowanie itp.
- Duch w wąskim znaczeniu: odnosi się konkretnie do aktywności mentalnej, takiej jak świadomość, myślenie i emocje.
Duch zależy od istnienia ciała; zdrowe ciało podtrzymuje ducha, a zniszczenie ciała prowadzi do rozproszenia ducha.
II. Powstawanie ducha ludzkiego ciała
Duch dzieli się na wrodzony i nabyty. Wrodzony duch (yuanshen) pochodzi z esencji rodziców, jest przechowywany w mózgu i stanowi podstawę życia. Nabyty duch zależy od generowania i podtrzymywania przez esencję, qi, krew i płyny ustrojowe. Pięć narządów przechowuje te podstawowe substancje, więc wszystkie pięć narządów przechowuje ducha: wątroba przechowuje duszę (hun), serce przechowuje ducha (shen), śledziona przechowuje intencję (yi), płuca przechowują duszę cielesną (po), nerki przechowują wolę (zhi). Obfitość esencji i qi pięciu narządów zapewnia stabilność pięciu duchów; ich niedobór prowadzi do zaburzeń ducha.
III. Funkcje ducha ludzkiego ciała
1. Zarządzanie aktywnością życiową
Duch jest nadrzędnym regulatorem aktywności życiowej, kontrolującym oddychanie, krążenie krwi, trawienie, metabolizm, reprodukcję itp. Gdy ciało i duch współistnieją, następuje życie; gdy się rozdzielają, następuje śmierć.
2. Zarządzanie aktywnością mentalną
Duch zarządza duszą (hun), duszą cielesną (po), intencją (yi) i wolą (zhi), kontrolując emocje i myślenie. Prawidłowy duch zapewnia szybkie myślenie i stabilne emocje; zaburzenia ducha objawiają się jako zapominanie, bezsenność, niestabilność emocjonalna, a nawet szaleństwo lub otępienie.
3. Regulacja esencji, qi, krwi i płynów ustrojowych
Choć duch powstaje z esencji, qi, krwi i płynów ustrojowych, reguluje również ich ruch i powstawanie.
4. Regulacja funkcji narządów wewnętrznych
Duch reguluje fizjologiczną aktywność esencji i qi pięciu narządów, odzwierciedlając jedność ciała i ducha. Pielęgnowanie ducha wspiera harmonię funkcji narządów wewnętrznych.
IV. Klasyfikacja ducha ludzkiego ciała
1. Pięć duchów（五神）
Pięć duchów to shen, hun, po, yi i zhi, odpowiadające różnym funkcjom mentalnym. Shen jest głównym duchem, zarządzającym pozostałymi czterema: hun zarządza myśleniem i snami, po zarządza instynktownymi reakcjami, yi zarządza pamięcią, zhi zarządza wolą. Pięć duchów zależy od esencji i qi pięciu narządów: wątroba przechowuje hun, serce przechowuje shen, śledziona przechowuje yi, płuca przechowują po, nerki przechowują zhi.
2. Emocje（情志）
Emocje są przejawem ducha, obejmują siedem emocji (radość, gniew, zmartwienie, myślenie, smutek, strach, szok) oraz pięć woli (radość serca, gniew wątroby, zmartwienie płuc, myślenie śledziony, strach nerek), związanych z pięcioma narządami i regulowanych przez ducha serca. Emocje odzwierciedlają stan esencji i qi narządów oraz mogą wpływać na ich funkcje.
3. Myślenie（思維）
Myślenie obejmuje procesy takie jak intencja (yi), wola (zhi), myślenie (si), rozważanie (lü) i inteligencja (zhi), zarządzane przez ducha serca, przy współudziale pięciu narządów. Obejmuje percepcję, pamięć, osąd, rozumowanie i regulację zachowań, odzwierciedlając rolę serca w zarządzaniu duchem.
Relacje między esencją, qi, krwią, płynami ustrojowymi i duchem
Esencja, qi, krew, płyny ustrojowe i duch są podstawą aktywności życiowej człowieka. Ciało (esencja, qi, krew, płyny ustrojowe) należy do substancji materialnych, a duch należy do siły nadrzędnej (świadomość, myślenie, emocje). Ciało i duch są nierozłączne, a pięć elementów wzajemnie się wspiera i przekształca.
I. Relacja między qi a krwią
Qi i krew mają wspólne źródło w esencji wody i ziaren oraz esencji nerek; qi należy do yang, jest dynamiczne i bezkształtne, krew należy do yin, jest statyczna i materialna. Oba są wzajemnie zależne.
1. Qi jest dowódcą krwi（氣為血之帥）:
- Qi generuje krew: funkcje qi śledziony, żołądka, nerek, wątroby, serca i płuc wspierają powstawanie krwi.
- Qi napędza krew: qi serca, płuc i wątroby napędza krążenie krwi.
- Qi stabilizuje krew: qi śledziony kontroluje krew, zapobiegając jej wylewaniu; osłabienie śledziony może prowadzić do różnych krwawień.
2. Krew jest matką qi（血為氣之母）:
- Krew odżywia qi: krew dostarcza substancji odżywczych, podtrzymując obfitość qi.
- Krew przenosi qi: qi krąży, opierając się na krwi; utrata krwi może prowadzić do „wyczerpania qi”.
II. Relacja między qi a płynami ustrojowymi
Qi i płyny ustrojowe mają wspólne źródło; qi należy do yang, płyny ustrojowe do yin, podobnie jak relacja między qi a krwią.
1. Działanie qi na płyny ustrojowe:
- Generowanie płynów: qi śledziony i żołądka wspiera powstawanie płynów ustrojowych.
- Transport płynów: napędza rozprowadzanie i wydalanie płynów; stagnacja qi może prowadzić do flegmy lub obrzęków.
- Stabilizacja płynów: zapobiega utracie płynów; osłabienie qi śledziony lub nerek może prowadzić do samoistnego pocenia się lub nadmiernego oddawania moczu.
2. Działanie płynów ustrojowych na qi:
- Przekształcanie w qi: płyny ustrojowe odżywiają narządy wewnętrzne, generując qi.
- Przenoszenie qi: qi krąży, opierając się na płynach; nadmierne pocenie się, wymioty lub biegunka mogą prowadzić do „utraty qi wraz z płynami”.
III. Relacja między esencją, krwią i płynami ustrojowymi
Wszystkie trzy pochodzą z esencji wody i ziaren, są cieczami o funkcjach odżywczych i generujących.
1. Esencja i krew mają wspólne źródło:
- Esencja przekształca się w krew: esencja śledziony i nerek jest źródłem powstawania krwi.
- Krew odżywia esencję: krew odżywia narządy wewnętrzne, wspierając powstawanie esencji; niedobór krwi może prowadzić do niedoboru esencji.
2. Płyny ustrojowe i krew mają wspólne źródło:
- Krew przekształca się w płyny: płyny w krwi przenikają poza naczynia, stając się płynami ustrojowymi; utrata krwi prowadzi do niedoboru płynów.
- Płyny generują krew: płyny ustrojowe przenikają do naczyń, generując krew; nadmierne pocenie się, wymioty lub oparzenia mogą prowadzić do niedoboru krwi.
IV. Relacja między esencją, qi i duchem
Esencja, qi i duch to trzy skarby ludzkiego ciała, wzajemnie się przekształcające i zależne, stanowiąc rdzeń chińskiej koncepcji życia.
1. Relacja między esencją a qi:
- Esencja generuje qi: esencja jest źródłem qi.
- Qi generuje esencję: qi śledziony i żołądka generuje esencję wody i ziaren.
- Qi stabilizuje esencję: qi zapobiega niekontrolowanemu wyciekowi esencji.
2. Relacja między esencją a duchem:
- Esencja przekształca się w ducha: esencja jest podstawą ducha; obfita esencja zapewnia silnego ducha.
- Duch zarządza esencją: duch kontroluje wykorzystanie i przechowywanie esencji.
3. Relacja między qi a duchem:
- Qi odżywia ducha: qi jest podstawą aktywności ducha.
- Duch zarządza qi: duch reguluje mechanizm qi; zaburzenia ducha mogą prowadzić do dysharmonii mechanizmu qi.
Podsumowanie
Relacje między tymi pięcioma elementami można ująć w koncepcji „jedności ciała i ducha”. Gdy ciało istnieje, duch jest spokojny; obfitość esencji, qi i ducha jest kluczowa dla podtrzymania życia, pielęgnowania zdrowia i oceny rokowań w leczeniu.