top of page
Historia TCM
Wprowadzenie

Historia medycyny chińskiej, zwana skrótowo historią TCM (tradycyjnej medycyny chińskiej), opisuje rozwój teorii i technik medycznych w Chinach i innych krajach Azji przez ponad dwa tysiące lat. Obejmuje zarówno komponenty historii medycyny Chin, jak i Japonii, Korei i innych krajów regionu.

Podstawy Teoretyczne TCM

Medycyna chińska opiera się na teorii yin-yang i pięciu elementów (wu xing), stosując diagnostykę opartą na czterech metodach: obserwacja, słuchanie/wąchanie, wywiad oraz badanie pulsu (望、聞、問、切).

 

Analiza obejmuje ocenę przyczyn choroby, jej charakteru, lokalizacji, patogenezy oraz wpływu na narządy wewnętrzne (zang-fu), kanały energetyczne (jingluo), qi, krew, płyny ustrojowe.

 

Diagnoza opiera się na zasadzie „rozpoznania wzorca i leczenia zgodnie z nim” (辨證論治), stosując metody: napotna, wymiotna, przeczyszczająca, harmonizująca, ogrzewająca, oczyszczająca, tonizująca i rozpraszająca.

 

W leczeniu wykorzystuje się ziołolecznictwo, akupunkturę, masaż tuina, terapię bańkami, gua sha, qigong, dietoterapię, muzykoterapię itd.

 

TCM cechuje się holistycznym podejściem „jedności człowieka i natury” oraz metodologią indywidualnego leczenia.

Okres Przedklasyczny
Wyrocznia

Pierwsze zapisy dotyczące medycyny znajdują się w inskrypcjach na kościach wróżebnych (jiaguwen) z czasów dynastii Shang, które zawierają nazwiska szamanów-lekarzy, takich jak Wu Peng i Wu Xian. W Shan Hai Jing opisano dziesięciu szamanów zbierających zioła, np. w rozdziale Da Huang Xi Jing zapisano:

„Na górze Ling mieszka dziesięciu szamanów: Wu Xian, Wu Ji, Wu Pan, Wu Peng, Wu Gu, Wu Zhen, Wu Li, Wu Di, Wu Xie i Wu Luo, którzy wznoszą się i opadają, a wszystkie lekarstwa pochodzą stamtąd.”

Okres Klasyczny (do dynastii Han)

  • Kanon Ziół i Odwarów (湯液經法) — przypuszczalnie z okresu przed Qin, nie zawiera teorii pięciu elementów.
     

  • Receptury na 52 Choroby (五十二病方) — datowane na późny okres Walczących Królestw, starsze niż Shennong Bencao Jing i Huangdi Neijing.
     

  • Huangdi Neijing (黃帝內經) — klasyka składająca się z Suwen (素問) i Lingshu (靈樞); opisuje system meridianów i szczegółowo omawia akupunkturę.
     

  • Nanjing (難經) autorstwa Qin Yueren — rozwinięcie teorii z Huangdi Neijing, omawia trudne zagadnienia, w tym teorię trzech ognisk (san jiao), krążenia qi i krwi, meridianów itd.
     

  • Zhang Zhongjing (張仲景) — autor Shanghan Zabing Lun, później podzielone na Shanghan Lun i Jingui Yaolue, które ustanowiły klasyfikację chorób według sześciu warstw (taiyang, yangming, shaoyang, taiyin, shaoyin, jueyin) i zasadę „ośmiu zasad” (八綱: yin-yang, zewnętrzne-wewnętrzne, pełne-puste, gorące-zimne).
     

  • Hua Tuo (華佗) — uznany za prekursora chirurgii w Chinach, wynalazł znieczulenie Ma Fei San.

"Święty medycyny"
Zhang Zhongjing
Okres Średniowieczny (Sui i Tang)
Król Medycyny Sun Simiao

  • Chao Yuanfang (巢元方) — autor Zhubing Yuanhou Lun, pierwszej chińskiej pracy patologicznej opisującej źródła chorób i objawy bez receptur.
     

  • Sun Simiao (孫思邈) — autor Qianjin Yaofang i Qianjin Yifang, podsumował dorobek medyczny wcześniejszych epok.

Dziewiętnaście zasad patomechanizmów
Przemiany w Epokach Song, Jin i Yuan

  • Czterech Wielkich Lekarzy Jin-Yuan:
     

    • Liu Wansu – teoria gorąca i zimna
       

    • Zhang Congzheng – teoria eliminacji patogenów
       

    • Li Dongyuan – teoria śledziony i żołądka
       

    • Zhu Danxi – teoria niedoboru yin​

​​

Zhu Danxi — głosił: „Yang jest zwykle w nadmiarze, Yin zazwyczaj w niedoborze” (陽常有餘，陰常不足).​​

​​

  • Medycyna muzułmańska (回醫) — miała wpływ w okresie Yuan dzięki przybyciu lekarzy z Azji Środkowej i Zachodniej.

Okres Ming i Qing

  • Li Shizhen (李時珍) — autor Bencao Gangmu, monumentalnego dzieła farmakologicznego zawierającego opisy 1892 leków w 52 tomach, ponad 1 000 ilustracji.
     

  • Zhang Jiebin (張介賓) — Jingyue Quanshu; promował teorię „prawdziwego niedoboru Yin”.
     

  • Wang Qingren (王清任) — autor Yilin Gaicuo, twórca teorii „ożywiania krwi i usuwania zastojów”, w tym formuł takich jak: Xuefu Zhuyu Tang, Ge Xia Zhuyu Tang, Shaofu Zhuyu Tang, Buyang Huanwu Tang.

Bencao Gangmu
Święty Medycyny Ziołowej, Li Shizhen
Okres Nowożytny (po 1911)

  • W 1913 r. Wang Daxie, minister edukacji, postulował likwidację TCM.
     

  • W 1929 r. Yu Yunxiu złożył wniosek o zakaz praktyk TCM, co spotkało się z silnym sprzeciwem lekarzy.
     

  • W 1935 r. Yu ponownie krytykował teorię Yin-Yang i Pięciu Elementów.
     

  • Yun Tieqiao (惲鐵樵) — zaproponował teorię „Zang Xiang” (臟象學說), oddzielającą narządy funkcjonalne od anatomicznych.

Medycyna Chińska Współcześnie

  • W 1954 r. rząd chiński ogłosił konieczność ochrony i rozwoju TCM jako skarbu narodowego.
     

  • W 1955 r. utworzono Chiński Instytut Badań nad Medycyną Chińską, którego pierwszym dyrektorem był Lu Zhijun.
     

  • Intensywny rozwój badań nad meridianami, naturą qi, integracja TCM z medycyną zachodnią, rozwój nowych preparatów, zastosowanie akupunktury w anestezji.

bottom of page