Sześć przypadków trudnych do leczenia
w medycynie chińskiej
Słynny lekarz Bian Que (扁鵲, pierwotnie nazywany Qin Yueren 秦越人) z okresu Wiosen i Jesieni (春秋) oraz Walczących Królestw (戰國), opisał w „Zapiskach historyka” (《史記·扁鵲倉公列傳》) koncepcję „sześciu przypadków nieuleczalnych” (六不治).
Oto oryginalny cytat:
„Ludzie cierpią na wiele chorób, ale lekarze cierpią z powodu braku zasad. Dlatego istnieje sześć przypadków, których się nie leczy:
– kto jest arogancki i nie zna zasad – pierwszy, nie do leczenia;
– kto ceni bogactwo bardziej niż życie – drugi, nie do leczenia;
– kto nie potrafi się właściwie odżywiać i ubierać – trzeci, nie do leczenia;
– kto ma zaburzoną równowagę yin-yang i niestabilne funkcje narządów – czwarty, nie do leczenia;
– kto jest tak osłabiony, że nie może przyjmować lekarstw – piąty, nie do leczenia;
– kto wierzy w szamanów, a nie w lekarzy – szósty, nie do leczenia.
Jeśli ktoś spełnia choćby jeden z tych warunków, jego leczenie będzie wyjątkowo trudne.”
Arogancja i brak rozsądku – pierwszy przypadek nieuleczalny
驕恣不論於理，一不治也
Chodzi tu o osoby, które nie chcą słuchać rad ani kierować się rozsądkiem. W „Zapiskach historyka” opisano, jak Bian Que zauważył chorobę u księcia Huan z Qi (齊桓侯), lecz książę zaprzeczał i posądzał lekarza o próbę zdobycia uznania poprzez leczenie zdrowych. Bian Que, widząc brak rozsądku, zrezygnował – a książę wkrótce zmarł.
Współcześnie niektórzy pacjenci nie stosują się do zaleceń lekarzy, a gdy leczenie nie działa, obwiniają ich. Kluczowe dla skutecznej terapii jest zaufanie i otwartość wobec lekarza.
Kto ceni majątek ponad własne życie – drugi przypadek nieuleczalny
輕身重財，二不治也
Jeśli lekarz zaleca np. że należy zażywać żeń-szeń (人參), a pacjent nie chce wydać pieniędzy, to leczenie staje się trudne. Ten typ postawy – lekceważenie zdrowia na rzecz zysków – jest dziś powszechny. Ludzie ciężko pracują, by zdobyć majątek, kosztem zdrowia. A potem próbują odkupić zdrowie za pieniądze.
Jak mówi chińskie przysłowie: „ciało jest podstawą rewolucji” – bez zdrowia wszystko inne traci wartość.
Nieodpowiedni tryb życia – trzeci przypadek nieuleczalny
衣食不能適，三不治也
Tu chodzi o osoby, które nie dostosowują swojego trybu życia do naturalnych rytmów doby i pór roku. W tradycyjnej medycynie chińskiej odpowiednie odżywianie i ubieranie się zgodnie z klimatem (衣食適時) ma kluczowe znaczenie dla harmonii ciała.
Jeśli ktoś żyje nieregularnie, objada się, źle się ubiera, unika ruchu, to jego narządy wewnętrzne (五臟六腑) ulegają rozregulowaniu. A gdy mimo zaleceń nadal to ignoruje, leczenie staje się trudne.
Zaburzenia yin-yang i niestabilność narządów – czwarty przypadek nieuleczalny
陰陽並，臟氣不定，四不治也
W tradycyjnej medycynie chińskiej yin i yang (陰陽) oznaczają równowagę między energią (氣) a krwią (血). Jeśli ta równowaga zostaje zaburzona, organy wewnętrzne również przestają działać harmonijnie. Jeśli pacjent zwleka z leczeniem, aż do momentu, gdy choroba osiągnie punkt krytyczny (病入膏肓 – „choroba sięga szpiku”), to nawet najlepszy lekarz nie pomoże.
Stąd powiedzenie: „lekarz leczy chorobę, ale nie los” (醫者治病不治命。).
Ekstremalne wyniszczenie – piąty przypadek nieuleczalny
形羸不能服藥，五不治也
Jeśli pacjent jest tak osłabiony (形羸), że nie może przyjąć nawet lekarstwa – organizm nie przyswaja go lub odrzuca – to trudno mówić o leczeniu. W dzisiejszych czasach dotyczy to pacjentów, którzy nie mogą jeść, wymiotują wszystko, nie mają odpowiednich żył do wkłuć, nie kwalifikują się do operacji. Takie przypadki trudno wyleczyć – dlatego tak ważne jest, by nie zwlekać z leczeniem.
Wiara w szamanów zamiast w lekarzy – szósty przypadek nieuleczalny
信巫不信醫，六不治也
Dawniej ludzie wierzyli, że niektóre choroby, np. stany maniakalne, są spowodowane przez duchy. Zamiast udać się do lekarza, szli do szamanów (巫), by odprawić rytuały. Czasem te „czary” działały przypadkiem lub dlatego, że zawierały składniki ziołowe (中藥), co wprowadzało w błąd.
Jeśli jednak ktoś choruje i nie chce słuchać lekarza, zamiast tego modli się do bóstw i ufa szamanom – jak można mu skutecznie pomóc?
Podsumowanie
Zasada „sześciu przypadków nieuleczalnych” według Bian Que nie służyła do odmawiania leczenia, lecz do podkreślenia, że nawet najwięksi mistrzowie muszą znać granice skuteczności medycyny. Przede wszystkim jednak – miało to przestrzegać pacjentów, by nie popełniali błędów prowadzących do takich sytuacji.
W tradycyjnej medycynie chińskiej kluczową zasadą jest współpraca między lekarzem a pacjentem (醫患合作), bez której skuteczne leczenie nie jest możliwe.